Rehabilitacja po udarze

Według podpisanej przez nasz kraj - Deklaracji Helsingborskiej wczesną rehabilitacja należy objąć każdego pacjenta jak najszybciej po wystąpieniu choroby. Do udaru niedokrwiennego dochodzi, gdy przepływ krwi w tętnicy mózgowej zostaje zablokowany, w rezultacie czego część mózgu zostaje niedotleniona. Stanowi to około 80% przypadków udarów, które to są dziś jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności. Dotyka on w większości osoby prowadzące niezdrowy tryb życia osób lub starszych osób. Co istotne młode osoby także zapadają na udar, tylko że częstość występowania udarów rośnie wraz z wiekiem.

Pacjenci - 20% z nich wymaga stałej opieki, 30% pomocy w niektórych codziennych czynnościach, zaś 50% pacjentów po udarze mózgu dzięki fizjoterapii oraz leczeniu neurologicznemu w szpitalu odzyskuje niemal pełna sprawność.

Udary i ich skutki różnią się także ze względu na obszar mózgu, na jakim wystąpiły. Udar w obszarze lewej półkuli powoduje poważne problemy z mową, natomiast w obrębie prawej półkuli skutkuje poważnymi zaburzeniami postrzegania.

Objawy

Do najczęstszych a zarazem najbardziej charakterystycznych objawów udarów w mózgu należą:

  • nagłe zawroty głowy z towarzyszącymi zaburzeniami w utrzymaniu równowagi, nagłymi upadkami, kłopotami z orientacją i zaburzeniami świadomości
  • porażenie mięśni na  twarzy np. wykrzywienie jej po jednej stronie, szczególnie widoczne jest opuszczenie kącika ust, fałd nosowo-wargowy jest wygładzony i to również powoduje bardziej niewyraźną mowę jak bełkotanie lub utrata zdolności mówienia
  • zaburzenia widzenia i czasami z podwójnym widzeniem,
  • niedowład ręki, nogi lub paraliż ciała,
  • zmiana napięcia mięśniowego, spastyczność w dłoni,
  • problemy psychologiczne, depresje.

Rehabilitacja poudarowa powinna rozpocząć się natychmiast po konsultacji z neurologiem i po przejściu udaru w mózgu. Daje to zdecydowanie zwiększone prawdopodobieństwo powrotu do pełnej sprawności. Bardzo ważnym aspektem rehabilitacji jest uniknięcie spastyczności mięśni oraz w stawach. Istotne jest przywrócenie sprawności ruchowej oraz nauka chodzenia.
Warto zaznaczyć, że powinna być to interdyscyplinarna, kompleksowa terapia, obejmująca zarówno rehabilitację neurologiczną jak i opiekę neurologa i lekarza rehabilitacji medycznej, pielęgniarki, neuropsychologa, fizjoterapeuty, logopedy oraz opiekę rodziny lub pracownika socjalnego i terapeuty zajęciowego.
Szczególnie ważne jest włączenie się członków rodziny chorego w proces jego powrotu do zdrowia. Istnieje wiele prostych ćwiczeń, które pokaże  fizjoterapeuta, możliwych do wykonania z pacjentem w domu. Wielką ich zaletą jest to, iż można je przeprowadzać w domu między ćwiczeniami z rehabilitantem. Ważne jest także umacnianie więzi i podnoszenie pacjenta na duchu poprzez pracę z nim nad rekonwalescencją.

Początkowo neurologiczna rehabilitacja przede wszystkim nastawiona jest na przywrócenie pacjentowi możliwości samodzielnego wykonywania podstawowych czynności codziennych. Jednym z pierwszych działań jest przeprowadzanie oceny siły mięśniowej, wydolności pacjenta oraz oklepywanie pleców w celu usprawnienia pracy układu oddechowego.

Bardzo ważne są odpowiednie ćwiczenia rehabilitacyjne porażonych kończyn - nogi oraz ręki. Istotna jest terapia dłoni i palców a więc ćwiczenia ruchowe zapobiegające spastyczności. Może tu pomóc orteza dłoni, co jest istotne w jej terapii.. Ważne są ćwiczenia oddechowe oraz stymulujące krążenie i usprawniające poruszanie. Do niezwykle ważnych czynników wpływających na poprawę zdrowia pacjenta i prawidłową rehabilitację należy utrzymanie prawidłowej higieny i stanu skóry aby zapobiec powstawaniu odleżyn.

Pierwszym celem jest pionizacja pacjenta, by przywrócić go do pozycji siedzącej. Kolejnym jest powstanie chorego oraz umożliwienie mu poruszanie się przy pomocy np. balkonika czy kuli łokciowej lub trójnoga.

Ważna jest likwidacja barier architektonicznych w mieszkaniu dzięki sprzętom jak np. krzesła i taborety prysznicowe, krzesło toaletowe, poręcze i uchwyty w łazience ale i w pokojach. Można się także wyposażyć w podnośnik dla osób niepełnosprawnych, wózek inwalidzki, łóżko rehabilitacyjne z materacem przeciwodleżynowym, pionizator. 

Równoległe prowadzenie terapii ruchowej z terapią neuropsychologiczną i logopedyczną daje sukcesy, bo każda z nich wzajemnie się uzupełniają.
Bardzo ważna jest także wtórna profilaktyka przeciwudarowa np. rzucenie palenia papierosów, wyrównanie ciśnienia krwi lub poziomu cholesterolu. Istotne jest także ograniczenie stresów i leczenie poszpitalne przy połączeniu domowej opieki oraz pomocy wykwalifikowanych specjalistów- co daje dobre wyniki.
Fizjoterapia bodźców proprioceptywnych metodą PNF jest funkcjonalna, to znaczy zgodna z potrzebami pacjenta i wzorowana na naturalnych ruchach człowieka. W czasie tej terapii wykorzystuje się nieuszkodzone lub sprawniejsze sfery ruchowe pacjenta do pozyskania aktywności w innych uszkodzonych częściach ciała. Zaś co istotne wielokrotnie powtarzalny ruch może spowodować utworzenie nowego wzorca ruchowego a więc - przywrócić przewodnictwo nerwowe w uszkodzonym obszarze.
Metoda Bobath stworzona została przez Berte i Karela Bobath. Koncepcja NDT Bobath  zwraca uwagę na konieczność fizjologicznego oddziaływania już od samego początku aby wszystkie działania lecznicze były skierowane na przeciwdziałanie utrwaleniu patologii. Dlatego np. istotne jest ułożenie pacjenta w taki sposób, żeby miał on dostęp do wszystkich rzeczy od strony porażonej, aby nie powodować kompensacji nieporażoną stroną ciała.

W późniejszym etapie należy zadbać o aktywność ruchową chorego jak przybory do ćwiczeń np. rotor rehabilitacyjny, zmianę złych nawyków żywieniowych i zdrowotnych. Nakreślenie celów jest bardzo ważnym czynnikiem w fizjoterapii, ale muszą one być realne. Całkiem nierealnych celów nie udaje się osiągnąć, co wywołuje przygnębienie rodziny oraz chorego.

Fizjoterapeuta Paweł Michałowicz.
Gdańsk, Sopot, Gdynia, Pruszcz Gdański.